Την Τρίτη 21 Νοεμβρίου, λίγο μετά τις 10 το πρωί, κατατέθηκε στη Βουλή το οριστικό σχέδιο του προϋπολογισμού για το 2024. Ο προϋπολογισμός περιλαμβάνει μόνιμες φορολογικές ελαφρύνσεις ύψους περίπου 2 δισ. ευρώ (352 εκατ. ευρώ συν 1,6 δισ. ευρώ).
Το σχέδιο προβλέπει ανάπτυξη 2,9%, με τις δημόσιες και ιδιωτικές επενδύσεις να είναι ο κεντρικός “επιταχυντής”, προβλέποντας αύξηση της τάξης του 15,1% για τον επόμενο χρόνο. Επίσης, προβλέπεται πληθωρισμός στο 2,6%, ανεργία στο 10,6%, αύξηση των εξαγωγών κατά 5,6%, αύξηση της ιδιωτικής κατανάλωσης κατά 1,3%, καθώς και πρωτογενές πλεόνασμα στο 1,1% για το τρέχον έτος και 2,1% για το 2024. Ο προϋπολογισμός αυτός αναμένεται να είναι ένα σημαντικό εργαλείο για την οικονομική ανάκαμψη.
Η κυβέρνηση δίνει έμφαση στην αύξηση των επενδύσεων, ενώ τονίζεται η προοπτική ενίσχυσης της οικονομικής δραστηριότητας. Οι ποσοστώσεις για τον πληθωρισμό και την ανεργία παραμένουν υπό έλεγχο, ενισχύοντας τη σταθερότητα της οικονομίας. Το πλεόνασμα προϋπολογισμού αναμένεται να ενισχύσει τη φορολογική βιωσιμότητα και την διαχείριση των δημόσιων οικονομικών. Το προτεινόμενο σχέδιο αναμένεται να υποβληθεί σε εκτενή συζήτηση και αξιολόγηση από την Βουλή.
Φόροι
Το σχέδιο του προϋπολογισμού για το 2024 προβλέπει αυξημένα έσοδα από φόρους, εκτιμάται ότι θα ανέλθουν περίπου στα 2 δισεκατομμύρια ευρώ. Η αύξηση αυτή οφείλεται τόσο στην αναπτυξιακή πορεία όσο και στις προβλεπόμενες αυξήσεις των φόρων που καταβάλλουν οι ελεύθεροι επαγγελματίες. Προβλέπεται ότι η αξιοποίηση του τεκμαρτού τρόπου υπολογισμού του ελάχιστου φόρου θα συμβάλει σημαντικά σε αυτήν την αύξηση, αναμένοντας να παράγει άνω των 600 εκατομμυρίων ευρώ.
Ταυτόχρονα, καθώς ολοκληρώνεται η περίοδος με μειωμένο ΦΠΑ για διάφορους επιχειρηματικούς κλάδους, προτείνεται η μόνιμη διατήρηση των χαμηλών συντελεστών για τουρισμό, πολιτισμό, αθλητισμό και μεταφορές. Ωστόσο, επιστρέφουν στον αυξημένο συντελεστή οι φόροι σε αναψυκτικά, κλείνοντας μια περίοδο μειωμένων συντελεστών.
Δαπάνες
Το τελικό σχέδιο του προϋπολογισμού για το 2024 παρουσιάζει μια μικρή μείωση στο μέτωπο των δαπανών. Ένα σημαντικό σημείο που ξεχωρίζει είναι η διάθεση 400 εκατ. ευρώ στα νοσοκομεία για την κάλυψη αναγκών και την εξόφληση ληξιπρόθεσμων οφειλών προς ιδιώτες.
Σύμφωνα με την Εισηγητική Εκθεση που συνοδεύει τον Προϋπολογισμό 2024, τα νοσοκομεία αναμένεται να παρουσιάσουν θετικό δημοσιονομικό αποτέλεσμα, με βελτίωση ύψους 219 εκατ. ευρώ σε σχέση με το εκτιμώμενο μέγεθος για το 2023. Το έτος 2024 προβλέπεται να σημειώσει αύξηση στα συνολικά έσοδα, φθάνοντας τα 4.355 εκατ. ευρώ, με αυξημένες μεταβιβάσεις από τον κρατικό προϋπολογισμό για την υποστήριξη των νοσοκομείων.
Οι ληξιπρόθεσμες οφειλές των δημόσιων νοσοκομείων προς τους προμηθευτές ανέρχονται στα 1,4 δισ. ευρώ, αυξημένες κατά 4,6% σε σχέση με το Δεκέμβριο του 2022. Το ποσό αυτό θα αυξηθεί ακόμη περισσότερο κατά το 2023, αναμένοντας να κλείσει με χρέη ύψους 1,3 δισ. ευρώ.
Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αποφάσισε να παραπέμψει την Ελλάδα στο Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης λόγω υπερβολικών καθυστερήσεων στις πληρωμές των δημόσιων νοσοκομείων προς τους προμηθευτές τους, σε παραβίαση των κανόνων της οδηγίας για τις καθυστερήσεις πληρωμών.
Παιδεία
Στο πλαίσιο του προϋπολογισμού για το 2024, προβλέπεται η διάθεση επιπλέον κονδυλίων ύψους 100 εκατ. ευρώ στον τομέα της παιδείας. Παρά την αυξημένη χρηματοδότηση, οι πόροι αυτοί θεωρούνται ως λίγοι, λαμβάνοντας υπόψη τις υφιστάμενες ανάγκες στον τομέα της εκπαίδευσης. Η εστίαση της δημοσιονομικής ενίσχυσης αυτής επικεντρώνεται στην υποστήριξη και την ώθηση προς μια οικονομία καινοτομίας.
Η προσπάθεια ενίσχυσης του τομέα της παιδείας αποτελεί μέρος της γενικότερης προσπάθειας για την προώθηση της καινοτομίας στην οικονομία. Παρόλα αυτά, ορισμένοι θεωρούν ότι η διαθεσμική χρηματοδότηση είναι ανεπαρκής αντιμέτωπη με τις αυξανόμενες ανάγκες και τις προκλήσεις που αντιμετωπίζει ο τομέας της εκπαίδευσης. Εν τέλει, η κατεύθυνση των πόρων προς την παιδεία αντιπροσωπεύει μια προσπάθεια για ενίσχυση της καινοτομίας και τη βελτίωση της εκπαιδευτικής διαδικασίας, αν και υπάρχουν φωνές που υποστηρίζουν ότι οι διαθέσιμοι πόροι εξακολουθούν να είναι περιορισμένοι.
Παροχές
Στο πλαίσιο του προϋπολογισμού για το 2024, προβλέπονται σημαντικές αλλαγές και επιπλέον παροχές προς διάφορες κοινωνικές ομάδες. Συγκεκριμένα, τονίζεται ένα κονδύλι ύψους 1,6 δισ. ευρώ για παροχές, ενώ επικεντρώνεται σε επτά βασικές δράσεις για την ενίσχυση των εισοδημάτων.
- Αύξηση Μισθολογίου:
- Εφαρμόζεται νέο μισθολόγιο με αύξηση 70 ευρώ στον βασικό μισθό των εργαζομένων το 2024.
- Προβλέπονται αυξήσεις στα επιδόματα, με μείγμα μέτρων που αναμένεται να αυξήσουν τους μισθούς σε ετήσιο κόστος 906 εκατ. ευρώ.
- Αναπροσαρμογή Φορολογίας:
- Το αφορολόγητο αυξάνεται κατά 1.000 ευρώ με αναπροσαρμογή της έκπτωσης φόρου, με εκτιμώμενο όφελος 220 ευρώ ετησίως για οικογένειες με δύο παιδιά.
- Αυξήσεις Συντάξεων:
- Προβλέπονται αυξήσεις 3% στις συντάξεις, καθώς και άλλα μέτρα για τη βελτίωση των συντάξεων, συμπεριλαμβανομένης της αντικατάστασης της μείωσης 30% επί των συντάξεων.
- Αναδρομικές Αυξήσεις Μισθών:
- Ένα προοδευτικό σχέδιο προβλέπει αυξήσεις σε τριετίες από Φεβρουάριο και αυξήσεις στους κατώτατους μισθούς από Απρίλιο.
- Επιδόματα:
- Αναμένεται αύξηση των επιδομάτων ΟΠΕΚΑ και ΔΥΠΑ/ΟΑΕΔ, καθώς και του επιδόματος μητρότητας για επαγγελματίες και αγρότισσες.
- Μείωση Φόρου ΕΝΦΙΑ:
- Ανακοινώνεται μείωση 10% του φόρου ΕΝΦΙΑ για πάνω από 1 εκατ. φυσικά πρόσωπα.
- Νέο Πλαίσιο για Βραχυχρόνιες Μισθώσεις:
- Επιβάλλεται ΦΠΑ 13% σε όσους διαθέτουν τρία ακίνητα και άνω για βραχυχρόνια μίσθωση.
Οι παραπάνω μεταρρυθμίσεις στον προϋπολογισμό έχουν στόχο την ενίσχυση των εισοδημάτων και τη βελτίωση των συνθηκών ζωής για διάφορες ομάδες του πληθυσμού.
Δημοσιονομικό Συμβούλιο
Η ανάλυση του Ελληνικού Δημοσιονομικού Συμβουλίου (ΕΔΣ) αποκαλύπτει ότι ο προϋπολογισμός του 2024 θέτει τον στόχο του πληθωρισμού στο 2,9%, μειώνοντας τον από το προηγούμενο 3%. Σύμφωνα με το ΕΔΣ, η αναθεώρηση οφείλεται σε στατιστικές επιδράσεις βάσης, με το ΕΔΣ να προβλέπει ανάπτυξη του ΑΕΠ για το 2024 στο 2,9%, σε σύγκριση με το αρχικό 3,0%. Προβλέψεις του ΕΔΣ εντάσσονται στα όρια των διεθνών φορέων, ωστόσο, η συντηρητική αισιοδοξία του ΕΔΣ πηγάζει από ανησυχίες για την επιβράδυνση στην ευρωζώνη και την πιθανή επίδραση στις εξαγωγές και την κατανάλωση, λόγω πληθωριστικών πιέσεων και οικονομικών αναταραχών.
Πληθωρισμός
Η πρόβλεψη του πληθωρισμού για το 2023, σύμφωνα με τον Ενιαίο Δικτύο Ταμείων Κοινωνικής Ασφάλισης, αναθεωρήθηκε ελαφρώς προς τα επάνω, φθάνοντας στο 4,1% από το αρχικό 4%. Επίσης, προβλέπεται αύξηση του πληθωρισμού για το 2024 από 2,4% σε 2,6%. Η αναθεώρηση αυτή συνάδει με τη διατήρηση υψηλών επιπέδων πληθωρισμού, ειδικά στον τομέα των τροφίμων, όπως αποδεικνύουν οι πρόσφατες μετρήσεις του γενικού πληθωρισμού στο 3,9% και του πληθωρισμού τροφίμων στο 9,3% τον Οκτώβριο του 2023. Όσον αφορά τον προϋπολογισμό του 2024, προβλέπεται πρωτογενές πλεόνασμα της Γενικής Κυβέρνησης στο 1,1% του ΑΕΠ, υπερβαίνοντας τον στόχο του 0,7% του ΑΕΠ για το ΚΠ 2023. Η επίτευξη αυτού του πλεονάσματος οφείλεται σε μέτρα για την αντιμετώπιση των επιπτώσεων της ενεργειακής κρίσης και στη βελτίωση των φορολογικών εσόδων. Παράλληλα, οι έκτακτες ανάγκες λόγω φυσικών καταστροφών επηρέασαν ελαφρώς το τελικό αποτέλεσμα, με το ισοζύγιο της Γενικής Κυβέρνησης να εκτιμάται ως ελλειμματικό κατά 2,1% του ΑΕΠ, παρουσιάζοντας βελτίωση σε σύγκριση με το 2022. Οι προβλέψεις αυτές ευθυγραμμίζονται με τις προβλέψεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και άλλων διεθνών οργανισμών.
Το πλεόνασμα
Για το έτος 2024, προβλέπεται σημαντική αύξηση του πρωτογενούς πλεονάσματος στο 2,1% του ΑΕΠ, υπερβαίνοντας τις προβλέψεις του Προσχεδίου και του ΠΣ 2023. Εν τω μεταξύ, το έλλειμμα του ισοζυγίου της Γενικής Κυβέρνησης αναμένεται να μειωθεί στο 1,1% του ΑΕΠ, σχεδόν ευθυγραμμιζόμενο με το Προσχέδιο και ελαφρώς χαμηλότερο από το ΠΣ 2023 (0,8% του ΑΕΠ). Η αύξηση αυτή σε σχέση με το ΠΣ 2023 οφείλεται σε αναθεωρημένες προβλέψεις δαπανών για τόκους.
Η βελτίωση του δημοσιονομικού αποτελέσματος προκύπτει κυρίως από την αναπτυξιακή δυναμική της οικονομίας, που αναμένεται να αυξηθεί από 2,4% το 2023 σε 2,9% το 2024. Επίσης, προβλέπεται αύξηση του διαθέσιμου εισοδήματος, οδηγώντας σε αναμενόμενη αύξηση των φορολογικών εσόδων και των ασφαλιστικών εισφορών. Η βελτίωση αυτή συμβάλλει επίσης στην καλύτερη απόδοση των φορολογικών μηχανισμών, λόγω της αύξησης των ηλεκτρονικών συναλλαγών και της φορολογικής συμμόρφωσης. Επιπλέον, παράγοντες όπως η μείωση του δημοσιονομικού κόστους για την ενεργειακή κρίση, η μείωση της κρατικής αρωγής λόγω της υποχρεωτικής ιδιωτικής ασφάλισης για φυσικές καταστροφές σε επιχειρήσεις, καθώς και οι στοχευμένες δημοσιονομικές παρεμβάσεις για την ενίσχυση του εισοδήματος των πιο ευάλωτων νοικοκυριών, συντελούν στην θετική εξέλιξη. Οι προβλέψεις αυτές είναι συναφείς με τις προβλέψεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και άλλων διεθνών οργανισμών.
Το χρέος
Το ύψος του χρέους της Γενικής Κυβέρνησης (ΓΚ) ως ποσοστό του ΑΕΠ για το έτος 2023 αναμένεται να καταγραφεί στο 160,3%, παρουσιάζοντας μια σημαντική μείωση περίπου 11 ποσοστιαίων μονάδων σε σύγκριση με το 2022. Παρά το υψηλό ύψος του χρέους σε απόλυτους όρους (357 δισ. ευρώ), η θετική εξέλιξη απορρέει από τη διατήρηση ισχυρής ονομαστικής ανάπτυξης, την καθιέρωση πρωτογενούς πλεονάσματος (1,1%) και τη σταθερή επιβάρυνση από τόκους, καθώς το μεγαλύτερο ποσοστό του δανεισμού από επίσημους φορείς έχει χαμηλό μέσο σταθμικό επιτόκιο και μακρά περίοδο αποπληρωμής.
Για το έτος 2024, παρατηρείται σταθεροποίηση του ύψους του χρέους στα 356 δισ. ευρώ, με προβλέψεις που είναι κοντά σε αυτές του Προσχεδίου 2024. Εν τούτοις, εντυπωσιακή παραμένει η περαιτέρω μείωση του χρέους ως ποσοστό του ΑΕΠ για το 2024, εκτιμώμενο να καταγραφεί στο 152,2%, παρουσιάζοντας σημαντική αποκλιμάκωση κατά 7 ποσοστιαίες μονάδες σε σχέση με το επίπεδο του 2023. Αυτή η εξέλιξη προκύπτει από την ευνοϊκή σχέση μεταξύ επιτοκίου δανεισμού και ονομαστικού ρυθμού ανάπτυξης, καθώς και από τον προβλεπόμενο υψηλό ρυθμό πρωτογενούς πλεονάσματος σε σχέση με το 2023.
Επιπλέον, η προβλεπόμενη μείωση του πληθωρισμού αποκαλύπτει την πραγματική αξία της μείωσης της πορείας του χρέους ως ποσοστό του ΑΕΠ. Η αντιμετώπιση των μακροοικονομικών και δημοσιονομικών προκλήσεων στηρίζεται σε παράγοντες όπως τα υψηλά ταμειακά αποθέματα, η στήριξη από τα ευρωπαϊκά προγράμματα, οι αναβαθμίσεις του αξιόχρεους, και η νομοθετική πρωτοβουλία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τη βελτίωση της οικονομικής διακυβέρνησης στην ΕΕ.
Ρίσκα
Οι προβλέψεις για το ΚΠ 2024 συνυπόκεινται σε αβεβαιότητα λόγω εξωγενών κινδύνων, όπως η γεωπολιτική αβεβαιότητα λόγω πολεμικών συγκρούσεων σε περιοχές όπως το Ισραήλ και η Ουκρανία, τα υψηλά επιτόκια της ΕΚΤ με αρνητικές επιπτώσεις, και η πιθανή εμβάθυνση της ύφεσης στην ευρωζώνη. Εσωτερικά, η αποτελεσματική υλοποίηση του προγράμματος Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας αποτελεί πρόκληση. Η αξιολόγηση αυτή, σύμφωνα με τις οδηγίες της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, επιβεβαιώνει τη συμμόρφωση του ΚΠ 2024 με τους δημοσιονομικούς κανόνες του ΣΣΑ. Προβλέπεται έλλειμμα 1,1% του ΑΕΠ και συνεχής μείωση του λόγου χρέους προς ΑΕΠ, ενώ η αύξηση των πρωτογενών δαπανών παραμένει σε συμμόρφωση με τις συστάσεις του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου. Με βάση αυτήν την ανάλυση, το Ελληνικό Δημοσιονομικό Συμβούλιο υποστηρίζει τις προβλέψεις του ΚΠ 2024.
