Ο Έλληνας Πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης βρέθηκε σε αμήχανη θέση μετά την ακύρωση της συνάντησής του με τον Βρετανό ομόλογό του, Ρίσι Σούνακ, και τη δήλωσή του ότι “Ελλάδα και Βρετανία ενώνονται από παραδοσιακούς δεσμούς φιλίας”. Ο συντάκτης του άρθρου αμφισβητεί αυτήν την δήλωση, ισχυριζόμενος ότι η Βρετανία δεν ήταν ποτέ φίλη της Ελλάδας, ούτε όταν ήταν Μεγάλη δύναμη, ούτε κατά τη συρρίκνωσή της. Επισημαίνει ιστορικά περιστατικά, όπως τη Ναυμαχία του Ναυαρίνου, όπου οι Άγγλοι, αν και εισήλθαν στον αγώνα, το έκαναν με λάθος πνεύμα. Το άρθρο καταλήγει με την αναφορά σε ένα ποίημα του Ελύτη που εκφράζει την αντίφαση μεταξύ λόγων φιλίας και πραγματικών πράξεων.
Επηρεάστηκε ο Κόδριγκτον…
Στην “Μεγάλη Ιστορία της Ελλάδας,” ο Γιάννης Κορδάτος αναφέρει τη Ναυμαχία του Ναυαρίνου ως ένα γεγονός που αναστάτωσε τις συμμαχικές κυβερνήσεις. Οι Έλληνες δεν περίμεναν ποτέ να φτάσουν τόσο μακριά, και οι ίδιοι οι ναύαρχοι αποδοκίμαζαν το έργο τους. Κατά τον Κορδάτο, κυκλοφορούσε η φήμη ότι ο Βρετανός Ναύαρχος, Σερ Έντουαρτ Κόδριγκτον, επηρεάστηκε από τον ρώσο ναύαρχο να επιτεθεί στον τουρκοαιγυπτιακό στόλο. Παρόλο που η ναυμαχία ήταν ευνοϊκή για τους Έλληνες, σύμφωνα με τον Κορδάτο, στόχος της δεν ήταν η ωφέλεια τους, αλλά η επιβολή της θέλησης των Τριών Δυνάμεων στην Πύλη, εξασφαλίζοντας έτσι μεγαλύτερο μερίδιο επιρροής στην ανατολική Μεσόγειο.
Ο σερ Άρθουρ Ουέλσλι, πρώτος δούκας του Ουέλιγκντον και πρωθυπουργός της Βρετανίας, χαρακτήρισε τη Ναυμαχία του Ναυαρίνου ως “ένα ανάρμοστο γεγονός.” Κατά την άποψή του, αυτό το γεγονός δεν ήταν σύμφωνο με τη Συνθήκη του Λονδίνου, καθώς δεν προέβλεπε τη χρήση βίας. Από τη δήλωσή του στη Βουλή των Κοινοτήτων προέκυψε η άποψη ότι οι πράξεις των Βρετανών ήταν πάντα “ανάρμοστες,” ειδικά όσον αφορούσαν τη χώρα μας.
Μέχρι τις σύγχρονες μέρες της Ενωμένης Ευρώπης, οι προσπάθειες επίδοξων κηδεμόνων έδειχναν συνεχή συνέπεια στη σκέψη και στρατηγική τους έναντι της Ελλάδας. Οι βρετανικές προθέσεις συχνά περιλάμβαναν την προσπάθεια ξενόφερτων ηγετών να διαδραματίσουν ρόλο “επιτρόπου των συμμαχικών Δυνάμεων” με σκοπό την υποταγή της Ελλάδας με τη βία των όπλων. Το 1841, ο βρετανός πρέσβης στην Αθήνα, σερ Έντμουντ Λάιονς, προέβαινε σε παθιασμένες δηλώσεις, υποστηρίζοντας ότι η πραγματική ανεξαρτησία της Ελλάδας ήταν κάτι παράλογο. Αυτά τα γεγονότα οδηγούν στον ερώτημα εάν αυτοί οι “φίλοι” πραγματικά έδειχναν ευνοϊκά προς την Ελλάδα.
Για τα πετρέλαια της Μοσούλης, ο… συνωστισμός
Ταξιδεύοντας γρήγορα προς τα πίσω, φτάνουμε 100 χρόνια μετά για να θυμηθούμε τη σκοτεινή εποχή της Μικρασιατικής Καταστροφής. Οι Άγγλοι, ή ακόμη και οι ίδιοι οι Άγγλοι, φαίνεται να είχαν εμπλακεί στα γεγονότα, με τα πετρέλαια της Μοσούλης να αποτελούν τον κύριο πόθο τους, ενώ η Ελλάδα φαινόταν να είναι απλά θύμα. Κατά τη διάρκεια της Μικρασιατικής Εκστρατείας, η Αγγλία είχε εκφράσει τον επιθυμητικό χαρακτήρα της προς την Ελλάδα, προσπαθώντας να επιβάλει πληρωμές ή χρέη. Με την κατάρρευση του μετώπου και την απασχόληση των Τούρκων στην εκδίωξη και σφαγή των Ελλήνων, οι Άγγλοι αποστέλλουν στρατιωτικά τμήματα αραβικού στρατού στη Μοσούλη. Με συμφωνία που έκλεισε η Αγγλία τον Οκτώβρη του 1922 με το Ιράκ, επιβεβαιώνοντας τη βρετανική κηδεμονία και επιρροή στη Μεσοποταμία, κατέληξαν στα χέρια της αγγλικής αποικιοκρατίας τα πετρέλαια της Μοσούλης.
Οι Βρετανοί ξανάρχονται…
Μετά από 20 χρόνια, η Ελλάδα βρίσκεται σε ακόμη δυσκολότερη θέση, χειρότερη από τα Δεκεμβριανά μέχρι τον Εμφύλιο Πόλεμο, με το “χέρι” του “φίλου” Άγγλου να κινεί το θέατρο σκιών των Ελληνικών Κυβερνήσεων. Σύμφωνα με τον συγγραφέα Διονύση Χαριτόπουλο, η αγγλική παρουσία στην κατεχόμενη Ελλάδα αποτελεί μια απροσχημάτιστη, αποικιοκρατική επιχείρηση που οδήγησε σε συγκρούσεις, Δεκεμβριανά και, τελικά, στον Ελληνικό Εμφύλιο. Παρά τις αντιφάσεις, οι απλοί Έλληνες της ύπαιθρου θεωρούσαν τους Άγγλους ως σωτήρες, που τους άνοιγαν τα σπίτια και τις ψυχές τους. Ο ταξίαρχος Έντι Μάγερς, αν και περιγράφει τη ζεστασιά των Ελλήνων, έχει επιφυλάξεις και δηλώνει ότι δεν εμπιστεύεται κανέναν Έλληνα, θεωρώντας τους “Ασιάτες” και πιο “Ασιάτες” όλους τον Άρη. Αντίστοιχα, πολλοί αξιωματικοί έχουν παρόμοιες απόψεις, με έναν από αυτούς να αναφέρεται στους Έλληνες ως “οι μαλλιαροί πίθηκοι που μολύνουν αυτή τη χώρα”.
Η προδοσία της Κρήτης
Καταβαίνοντας λίγο πίσω στην Κρήτη του 1941, αποκαλύπτεται μια πτυχή της σχέσης με τους “φίλους” μας, τους Άγγλους. Στο βιβλίο του Ηλία Φιλιππίδη με τίτλο “Κρήτη 1941 – Η «παράδοσή» της από τον Τσόρτσιλ στο Χίτλερ”, αναδεικνύεται η κρίσιμη σημασία της Κρήτης και ο ρόλος που θα μπορούσε να διαδραματίσει στη μεταξύ Αξιμαχικών σχέσεων. Ο συγγραφέας υποστηρίζει ότι η τύχη των χωρών της Ανατολικής Ευρώπης θα ήταν διαφορετική αν η Κρήτη είχε παραμείνει ελεύθερη. Αν οι Βρετανοί είχαν αξιοποιήσει τις αμυντικές δυνατότητες του νησιού και του λαού της, οι Γερμανοί θα είχαν υποστεί πρώτη πανωλεθρία στην Κρήτη. Παρά το γεγονός ότι είχαν επαρκή χρόνο για αυτό, οι Βρετανοί δεν αξιοποίησαν πλήρως την ευκαιρία, επιτρέποντας στους Γερμανούς να καταλάβουν το νησί τον Μάιο του 1941. Αυτή η αδράνεια έχει σημαντικές επιπτώσεις στην ιστορία, ενώ οι ίδιοι οι Βρετανοί δεν επιδεικνύουν τη θέληση να αντιμετωπίσουν τους Γερμανούς με αποτελεσματικό τρόπο, αφήνοντας τους να εξαπολύσουν την επιθετική τους εκστρατεία στη Σοβιετική Ένωση.
Επιχείρηση αυτονόμησης της Μεγαλονήσου!
Ο καπετάνιος Μπαντουβάς, ένας ηγέτης της Κρητικής Αντίστασης κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, αναφέρει στα απομνημονεύματά του μια ενδιαφέρουσα πρόταση που δέχθηκε από τον Βρετανό Κρις Γούντχαουζ. Σύμφωνα με τον Μπαντουβά, ο Γούντχαουζ, εκπροσωπώντας τις βρετανικές μυστικές υπηρεσίες, πρότεινε στον Μπαντουβά να αναλάβει πρωτοβουλία για την αυτονόμηση της Κρήτης, με τον όρο ότι θα λάμβανε βοήθεια για την οικονομική ανάκαμψη και την ελευθερία του νησιού. Η αντίδραση του Μπαντουβά ήταν αμεση, καθώς συνέλαβε τον Γούντχαουζ και απαιτούσε την άμεση αποχώρησή του από την Κρήτη, κάτι που πράγματι συνέβη.
Ενδιαφέρον παρουσιάζει και το γεγονός ότι το 1943, όταν ο Μπαντουβάς ζήτησε τη βοήθεια των Βρετανών για την απελευθέρωση της Κρήτης, οι Βρετανοί φαίνεται να αγνόησαν το αίτημά του. Από αυτά τα γεγονότα, προκύπτει η πιθανότητα ότι οι Βρετανοί, ήδη από το 1941, είχαν σχέδια για την παράδοση της Κρήτης στους Γερμανούς, με σκοπό την κατάργηση της ελληνικής κυριαρχίας στο νησί και την προώθηση της αυτονομίας υπό βρετανικό έλεγχο.
Οι Ναζί έμειναν για… διακοπές στην Κρήτη
Ο συγγραφέας Σήφης Μανουσογιαννάκης Αντιναύαρχος ΠΝ ε.α. αναδεικνύει το ερώτημα γιατί, παρά την απελευθέρωση σχεδόν ολόκληρης της Ελλάδας από τους Γερμανούς, ναζιστικά στρατεύματα παρέμειναν στην Κρήτη ως στρατός κατοχής μέχρι τον Μάιο του 1945. Καταλήγει ότι η Αγγλία, εκφράζοντας τον φόβο της για μια πιθανή κομμουνιστική επιρροή στην Ελλάδα μεταπολεμικά, είχε ως στόχο τη διατήρηση της αγγλικής επιρροής στον Ελληνικό χώρο, προκειμένου να διασφαλίσει τα συμφέροντά της στην ανατολική Μεσόγειο.
Η στρατηγική σκέψη των Άγγλων περιλάμβανε συμφωνίες με γερμανούς διοικητές που θα διατηρούσαν το καθεστώς, υπό τον έλεγχο των Άγγλων. Συγκεκριμένα, στην Κρήτη, οι Άγγλοι φαίνεται να είχαν διαφορετικά σχέδια σε περίπτωση που το ΕΑΜ/ΕΛΑΣ επικρατούσε στην υπόλοιπη Ελλάδα. Αυτό τους οδήγησε να χρησιμοποιήσουν τα γερμανικά στρατεύματα που είχαν παγιδευτεί στην Κρήτη. Ενδεικτικά, η απόφαση του γερμανού διοικητή της Κρήτης, Γκέοργκ Μπέντακ, να εκδώσει προκήρυξη για τις «κομμουνιστικές συμμορίες» μαρτυρά την προσπάθεια των Βρετανών να διατηρήσουν την τάξη στην Κρήτη.
Αναφερόμενος στον διοικητή του Οχυρού Κρήτη, Μπέντακ, ο Μανουσογιαννάκης επισημαίνει ότι οι ανησυχίες του ήταν προσανατολισμένες στην επιβίωση των στρατιωτών του μέχρι την παράδοση τους. Επιπλέον, η αθωότητα του Μπέντακ από τις κατηγορίες που του απηύθυναν, μετά τη σύλληψή του το 1945, υποδηλώνει την πιθανή συνεργασία με τους Άγγλους για τη διατήρηση της τάξης στην Κρήτη.
Από όλα αυτά, ο συγγραφέας συμπεραίνει ότι οι Άγγλοι, αντιμέτωποι με τον κίνδυνο μιας εμφύλιας σύρραξης στην Ελλάδα που θα απειλούσε τους στρατηγικούς τους στόχους, προσπαθούσαν να διασφαλίσουν την παρουσία τους τουλάχιστον στην Κρήτη, προκειμένου να μην χάσουν εντελώς την επιρροή τους στην ανατολική Μεσόγειο.
Οι εγκληματίες της Κύπρου
Στην Κύπρο, οι σκληροί εγκληματίες Βρετανοί αποικιοκράτες προκάλεσαν ανείπωτο πόνο και καταστροφή, εκτελώντας και καίγοντας, ενώ συνεχίζουν να είναι “φίλοι” μας. Η ιστορία της Κύπρου σημαδεύτηκε από τη βία και την απώλεια, με νέους ηρωικούς αγώνες να αφήνουν τους άνευ πατρίδας εφήβους στον θάνατο.
Τα ονόματα Καραολής και Δημητρίου, Ευαγόρας Παλικαρίδης, Γρηγόρης Αυξεντίου, Ανδρέα Κάρυος, Φώτης Πίττας, Ηλίας Παπακυριακού, Χρίστος Σαμάρας αντιπροσωπεύουν την θυσία και τον αγώνα για ελευθερία. Οι σταυροί πάνω στα μνημεία αναδεικνύουν τη μνήμη τους, καθώς η Κύπρος προσπαθεί να ξεπεράσει τις σκοτεινές στιγμές του παρελθόντος.
Η απογοήτευση μας απέναντι στους Βρετανούς. Ένας πρωθυπουργός με ινδική καταγωγή, παρά τις βαθιές ρίζες των γονιών του Ανατολική Αφρική, αντιμετώπισε απάνθρωπη μεταχείριση από τους Βρετανούς. Η απαίτηση να επιστραφούν τα πολιτιστικά αγαθά που κλάπηκαν συναντά αντίσταση, δείχνοντας την ανοικτή πληγή από την αδικία που διαπράχθηκε.
Κλείνουμε με τη φωνή ενός Βούλγαρου συγγραφέα, υπογραμμίζοντας την προσπάθεια να εξαλειφθεί η Ελλάδα από τη μέση, αφήνοντας πίσω ένα συνεχές τραύλισμα. Η αντιπαράθεση με τον ιστορικό πλούτο και την προσφορά του ελληνικού πολιτισμού αντικατοπτρίζει τον παραλογισμό της σημερινής κατάστασης και αποδεικνύει τη συνεχιζόμενη ανάγκη για δικαιοσύνη και αναγνώριση.
