Η σύλληψη του Igor Kolomoisky, ισχυρού ολιγάρχη της Ουκρανίας, σηματοδότησε την άρδην γοήτευση των ολιγαρχών μέσω της τηλεόρασης, σύμφωνα με ανάλυση των Financial Times. Τηλεοπτικά κανάλια που κάποτε χρησιμοποιούνταν για επιρροή στις κυβερνητικές αποφάσεις, τώρα διανύουν περίοδο αλλαγών. Κανόνες μετάδοσης εν καιρώ πολέμου έχουν αλλάξει, με ορισμένους ολιγάρχες να παραιτούνται από τις τηλεοπτικές τους άδειες. Η σημασία της τηλεόρασης έχει μειωθεί, σύμφωνα με τον εκτελεστικό διευθυντή του Κέντρου Οικονομικής Στρατηγικής, που προβλέπει ότι η επιρροή των ολιγαρχών δεν θα ανακτηθεί.
Η αλλαγή για τους ολιγάρχες
Οι ολιγάρχες της Ουκρανίας, που κυριαρχούσαν κάποτε την οικονομία με μονοπώλια στην ενέργεια και τα εμπορεύματα, βρίσκονται τώρα σε περιορισμένη θέση λόγω των επιπτώσεων του πολέμου της Ρωσίας, της οικονομικής ύφεσης και της ενίσχυσης των εξουσιών του κράτους υπό στρατιωτικό νόμο. Οι πλούσιοι επιχειρηματίες έχουν υποστεί τεράστιες απώλειες λόγω των καταστροφών των εργοστασίων τους από τις ρωσικές δυνάμεις. Ο πόλεμος έχει επίσης αλλάξει την πολιτική δυναμική, με την εξουσία να συγκεντρώνεται στα χέρια του προέδρου και των ένοπλων δυνάμεών του. Οι μεταρρυθμίσεις για την καταπολέμηση της διαφθοράς έχουν επιταχυνθεί, ενώ η σημασία των ολιγαρχών στην Ουκρανία έχει φθίνει δραματικά.
Δεν θα υπάρχουν πια ολιγάρχες
Ο πόλεμος στην Ουκρανία έχει σηματοδοτήσει τη μείωση της επιρροής των ολιγαρχών στη χώρα, σύμφωνα με τον αναπληρωτή επικεφαλής του γραφείου της προεδρίας, Rostyslav Shurma. Ο στρατιωτικός νόμος έχει εκχωρήσει στην κυβέρνηση εξουσία για την αντιμετώπιση των ολιγαρχών, αλλά παρά την πρόοδο, οι προκλήσεις παραμένουν. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή υπογραμμίζει τη σημασία της συστηματικής δράσης για την αποτροπή κατάληψης του κράτους από ιδιωτικά συμφέροντα. Εντούτοις, υπάρχει ανησυχία για το ενδεχόμενο μιας νέας γενιάς επιχειρηματιών να αντικαταστήσει τις τωρινές ολιγαρχικές δομές, ενώ η χώρα αντιμετωπίζει προκλήσεις στον τομέα της διαφθοράς και της ανάκτησης νομικά κλεμμένων περιουσιακών στοιχείων.
Απώλεια πλούτου και εξουσίας
Ο πλούσιος κατάλογος της Ουκρανίας αποτυπώνει την ιστορία της χώρας, με τον πλούτο των 20 πλουσιοτέρων δισεκατομμυριούχων να μειώνεται στα μισά, φτάνοντας τα 22 δισ. δολάρια, κατόπιν της εισβολής της Ρωσίας. Στο επίκεντρο των απωλειών βρέθηκε ο Akhmetov, ο οποίος, παρά τη διατήρηση της πρώτης θέσης στη λίστα, είδε την περιουσία του να συρρικνώνεται σημαντικά. Στις δεύτερη και τρίτη θέση εμφανίζονται οι συνιδρυτές της Grammarly, Maxim Lytvyn και Alex Shevchenko. Η σύλληψη του Kolomoisky, ενός ακόμη ολιγάρχη, χαρακτηρίστηκε ως ορόσημο στις προσπάθειες καταπολέμησης της διαφθοράς. Παρά τις κατηγορίες για απάτη και ξέπλυμα χρήματος στις ΗΠΑ, δεν αντιμετώπιζε εγκληματικές κατηγορίες στην Ουκρανία μέχρι τη σύλληψή του για υπεξαίρεση.
Διαφθορά
Οι πιέσεις από τις ΗΠΑ, την ΕΕ και το ΔΝΤ για την καταπολέμηση της δωροδοκίας και τη δίωξη διεφθαρμένων ολιγαρχών στην Ουκρανία έχουν ενταθεί, ενώ η οικονομική και στρατιωτική βοήθεια προς το Κίεβο έχει αυξηθεί. Ο πρόεδρος Zelenskyy βρίσκεται υπό έντονη πίεση να επιδείξει αποτελέσματα, καθώς οι απαιτήσεις για δικαιοσύνη αυξάνονται επίσης στο εσωτερικό της Ουκρανίας. Διάφορες ενέργειες, όπως η απόλυση υπουργών και η σύλληψη του ολιγάρχη Kolomoisky, αποτελούν μέρος των προσπαθειών της κυβέρνησης να αντιμετωπίσει τη διαφθορά και να ενισχύσει το κράτος δικαίου. Η Ουκρανία, αν και βρίσκεται αντιμέτωπη με πολλές προκλήσεις κατά τη διάρκεια του πολέμου, εκφράζει επίσης την επιθυμία της για δικαιοσύνη και διαφάνεια στο εσωτερικό της.
Μετά τον κομμουνισμό
Οι ολιγάρχες της Ουκρανίας εμφανίστηκαν μετά το τέλος του κομμουνισμού τη δεκαετία του 1990. Πολλοί από αυτούς χρησιμοποίησαν τα χρήματά τους για να εξασφαλίσουν πολιτική επιρροή και να δημιουργήσουν μονοπώλια σε κλάδους όπως το πετρέλαιο, το φυσικό αέριο, η εξόρυξη, και η παραγωγή άνθρακα και χάλυβα. Πολλοί ενεπλάκησαν στην πολιτική, υπηρετώντας ως βουλευτές, υπουργοί, ή περιφερειακοί κυβερνήτες.
Αν και ορισμένοι ολιγάρχες ήταν ανταγωνιστικοί μεταξύ τους, παρείχαν παράλληλα μια μορφή πλουραλισμού στην Ουκρανία, διαφορετική από την κατάσταση στη Ρωσία. Οι πατριώτες ολιγάρχες, μετά την επανάσταση του Μαϊντάν το 2014, συνέβαλαν στη σταθεροποίηση της χώρας, ενώ οι πολιτικοί ρόλοι τους αποκλείστηκαν μετά από αντιολιγαρχικό νόμο.
Παρ’ όλα αυτά, οι ολιγάρχες χρησιμοποίησαν την επιρροή τους για διάφορες επιχειρηματικές συμφωνίες, μερίδια σε εταιρείες και αντικειμενικά ανεπίτρεπτες επιχειρηματικές πρακτικές. Η περίπτωση του Kolomoisky αναδεικνύει παραδείγματα όπου οι ολιγάρχες κατηγορούνται για δωροδοκία και διαφθορά. Οι προσπάθειες των αρχών να αντιμετωπίσουν τη διαφθορά και να ενισχύσουν το κράτος δικαίου συνεχίζονται, με τη σύλληψη ολιγάρχη όπως ο Kolomoisky να είναι ένα από τα μέτρα που λαμβάνονται.
Μια άβολη σχέση
Ο Ζελένσκι κέρδισε τον Ποροσένκο στις εκλογές του 2019 με την υπόσχεση να αντιμετωπίσει τη δωροδοκία. Η σχέση του με τον Κολομόισκι, όμως, έθεσε αμφιβολίες για την ειλικρίνεια των υποσχέσεών του. Το κανάλι του Κολομόισκι είχε αγοράσει τις επιτυχημένες κωμικές εκπομπές του Ζελένσκι και προώθησε έντονα την προεδρική του εκστρατεία. Ο Κολομόισκι επέστρεψε από την αυτοεξορία του μετά τη νίκη του Ζελένσκι.
Στην αρχή της θητείας του, ο Ζελένσκι προσέλαβε έναν δικηγόρο του Κολομόισκι ως επικεφαλής του επιτελείου του. Ωστόσο, υπό πίεση από τους δυτικούς υποστηρικτές του, κυρίως το ΔΝΤ, αναγκάστηκε να απομακρύνει διεφθαρμένους ολιγάρχες. Η PrivatBank, καταχωρημένη στον Κολομόισκι, κρατικοποιήθηκε το 2016 λόγω διαπιστωμένης διαφθοράς.
Ο Κολομόισκι και ο Μπογκολιούμποβ, συνιδιοκτήτες της τράπεζας, κατηγορούνται για παραποίηση δανειακών συναλλαγών. Η κρατική τράπεζα προσπαθεί να ανακτήσει δισεκατομμύρια δολάρια από τους πρώην ιδιοκτήτες της. Ωστόσο, ο Κολομόισκι επιχειρεί να ανακτήσει την ιδιοκτησία του μέσω ουκρανικών δικαστηρίων.
Καθώς οι ανησυχίες αυξάνονται σε ΔΝΤ, ΕΕ και ΗΠΑ, ο Ζελένσκι αντιμετώπισε τον πρώην υποστηρικτή του, προωθώντας έναν νόμο το 2020 που εμποδίζει ανατροπές στις εθνικοποιήσεις.
